بسمه تعالی
افسردگی و فرزند پروری
قَالَ عَلیٌّ عَلَیهِ السَّلام: ذِکرُ اللهِ دَواءُ اَعلالِ النُّفُوسِ ؛ ذکر الهی، شفای بیماری های دل است.
برای کودکان نمی توان به سادگی تشخیص افسردگی گذاشت زیرا داشتن خُلق متغیّر در کودکان یکی از نشانه های افسردگی است، که علل متعددی می تواند داشته باشد. لذا برای چنین تشخیصی نیاز به جلسات مشاوره داریم و لازم است با دقت تفاوت ها و مرز بیماری های اضطرابی مرتبط با استرس های دوران کودکی و انواع اختلال های انطباقی را دریابیم. در واقع بیمار های اضطرابی و اختلال انطباقی که با خُلق افسرده و اضطراب همراه می شود. در کودکان شایع تر از افسردگی است. نشانه هایی مانند بی حوصلگی و گوشه گیری کودک، کمتر شدن تمایل او به بازی کردن، حساس و زودرنج شدن، زود به گریه افتادن و جرّ و بحث زیاد، وجود یک یا چند عامل استرس زا را هشدار می دهد.
اگر والدین بتوانند با کودک خود ارتباط و تعامل مناسب برقرار کنند، حس منفی او را با ارتباط مناسب کشف کنند و کمک کنند این حس را به زبان بیاورد و او را وادار به سرپوش گذاشتن روی آن نکنند، یا اختلال های انطباقی ایجاد نمی شود یا اگر هم ایجاد شود، کوتاهتر، ساده و گذرا و بدون آسیب طی خواهد شد. گفتن این که این اتفاق خیلی ناراحت کننده بوده در مورد هر اتفاق تنش زا که برای کودک اتفاق می افتد. و گفتن این که کودک حق دارد در چنین مواقعی گریه کند، می تواند به پیشگیری از شکل گیری خُلق افسرده در بچه ها کمک کند. هرگز نباید به پسر بچه ها در چنین شرایطی بگوئیم که تو پسری؟! گریه نکن! یا پسر ها نباید بترسند و … چرا که کودک می آموزد روی حس خود سرپوش بگذارد و از داشتن این حس ها شرمنده می شود. کودک در این مقطع حس خود را می پوشاند امّا در مواجهه دوباره با این حس، با مکانیسم جا به جایی، به پرخاشگری روی می آورد.
والدین نباید در اوج هیجان و اندوهِ کودک، او را نصیحت کنند. فقط باید همدردی کرد و یادآور شد بچه های دیگر هم شرایط مشابه را تجربه کرده اند.به کودک بگوئید: شما کمکش می کنید تا بتواند از این مرحله بگذرد.
الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ؛ آنها كسانى هستند كه ایمان آورده‏اند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مى‏یابد!
مادران به عنوان منبع مهم عاطفی می توانند بچه ها را به سوی بهتر یا بدتر شدن خلق افسرده سوق دهند. مادر ها باید حتماً علائم افسردگی را در خود بشناسند و بدانند افسردگی در یک مادر هرگز ناگهانی و حاد بروز نمی کند. مادر اگر دچار اختلال افسرده خویی شود، کم کم به آدمی کم حوصله و غُرغُرو تبدیل می شود. در حالی که خودش متوجه این تغییر تدریجی نیست. یک مادر باید حواسش باشد که اگر منفی نگر، بی حوصله و بهانه گیر شده است و علائقش تغییر کرده است و مانند قبل نیست، به سرعت برای بهبود شرایطش اقدام کند و گر نه با ادامه این روند سلامت روان خودش، بچه ها و همه خانواده را به خطر می اندازد. مادران باید بدانند اگر افسرده خو یا دچار افسردگی شوند، می توانند تأثیرات زیادی روی بچه ها بگذارند که به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

• مادر افسرده خو چون افکار منفی دارد، زمان حال را از دست می دهد. او رفتار خوب و مطلوب کودکش را نمی بیند. بچه هم مجبور می شود برای جلب مادر بد رفتاری کند. چرا که بچه ها نیازمند توجه اند، هر چند مجبور باشند با رفتار و کار های منفی آن را از مادر طلب کنند.
• مادر افسرده به ظاهرش اهمیت نمی دهد و بچه ها هم می آموزند ظاهر آدم ها مهم نیست. این آموزه غلط روی دوست یابی و بی قراری ارتباط با دیگران اثر دارد.
• بچه ها شیوه فکری مادر را می آموزند و مانند او منفی نگری پیشه می کنند. این بد بینی و منفی بافی ها در زندگی آن ها جاری می شود و همواره مستعد اتفاق های منفی خواهند شد چرا که زندگی و رفتار ما زاییده افکار ماست.
• مادر افسرده خو حوصله بازی با کودکش را ندارد. او را در آغوش نمی گیرد و این باعث می شود احساس دلبستگی در کودک شکل نگیرد و حس ارزشمند بودن که لازمه بسیار مهم رشد کودک است، ایجاد نشود. این کودک ارتباط سالمی در زندگی نخواهد داشت و این اثر پایدار همیشه در زندگی کودک می ماند.
• فرزندانِ بزرگترِ مادرانِ افسرده خود که زمان بازی آن ها گذشته است، قطعاً برای تأمین منبع عاطفی و حمایتی دنبال جایگزین عاطفی خارج از محیط خانه می روند که نتیجه اش افتادن در دام دوست های ناباب و مشکلات اجتماعی است. حال باید خودتان تصمیم بگیرید که چقدر به عنوان مادر نیاز دارید روی مثبت نگری و خُشکاندن ریشه های خُلق افسرده در وجودتان کار کنید تا این خُلق افسرده به فرزندان عزیزتان منتقل نشود. کسانی که می توانند به شما و فرزندتان کمک کنند، در درجه اول خودتان هستید، که اولین قدم را باید بردارید و در درجه بعد روان شناسان و روان پزشکان متخصص و متعهد که در مراکز مشاورة معتبر مشغول به کار هستند، می توانند به شما کمک کنند که حتماً باید به آن ها مراجعه شود. به هر حال وقتی در حال دریافت کمک از متخصصین هستید، به همان اندازه هم می توانید فرایند خود یاری را انجام دهید. به وجود آوردن بعضی تغییرات در زندگی روزمره می تواند بسیار به شما کمک کند، که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم:

1. با خود مهربان باشید. افسردگی انرژی انسان را به تحلیل می برد و قضاوت را مختل می کند و مانع از کار های بزرگ و مسئولیت های خطیر می شود؛ لذا این را قبول کنید و هدف های دشوار در نظر نگیرید، کار های مهم خود را به مراحل کوچکتر تقسیم کنید، کار ها را با برنامه ریزی راحت و سبک انجام دهید، مسئولیت بیش از توان خود را قبول نکنید.
2. از میزان استرس در زندگی خود بکاهید. یادگیری کم کردن استرس در زندگی مشکل است. امّا می توانید موقعیت ها یا رفتار هایی را که بیشترین استرس را برایتان به وجود می آورند را شناسایی کنید و برای اجتناب از آن ها به دنبال راه های مناسب باشید. حتی الامکان خود را در معرض این موقعیت ها و رفتار ها قرار ندهید.
3. به طور منظم ورزش کنید. ۳۰ دقیقه تمرین و نرمش بدنی برای حداقل ۳ روز در هفته می تواند در عرض چند هفته بسیار مفید باشد، ورزش، گردش خون را بهبود می بخشد و ذخیره اکسیژن مغز را افزایش می دهد و لذا از استرس می کاهد و باعث ترشح و آزاد شدن هورمون های طبیعی ضد افسردگی در بدن می شود.
4. منظم باشید. یک روش منظم متناسب با خود پیدا کنید و تا آن جا که می توانید به آن پایبند بمانید، به خصوص به اندازه خوابیدن و در وقت معین خوابیدن و بیدار شدن برای کنترل خُلق افسرده بسیار مؤثر است.
5. اطلاعات جمع آوری کنید. هر چه در مورد افسردگی اطلاعات بیشتری کسب کنید کنترل آن راحت تر خواهد بود. اطلاعات موجب می شود که بیماری هر چه باشد، کمتر مرموز و ترسناک به نظر برسد.
6. از افکار خود آگاه باشید. وقتی افسرده هستید به افکار خود توجه کنید، بدون آن که در مورد آن ها قضاوت کنید یا در مورد صحت آن نگران باشید. آگاه شدن از افکار می تواند از میزان تحریف فکر، که به طور کلی حاصل افسردگی است، بکاهد.
7. با دیگران ارتباط برقرار کنید. قطع رابطه با دیگران به هر شکلی که باشد برای مدت طولانی، ناراحتی شما را تداوم خواهد داد. در کنار دیگران بودن، توجه شما را از افسردگی منحرف می کند. کار های لذت بخش را تجربه کنید. با کسانی که بیشتر شما را درک می کنند، بیشتر ارتباط برقرار کنید.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ؛ ای مؤمنان! اهل صبر باشید و مشکلات زندگی اجتماعی را تحمل کنید، ارتباط با یکدیگر و پیشوای خود را حفظ کنید و پرهیزکار باشید خداوند را، شاید رستگار شوید.

1. به خود فرصت بدهید، افسردگی یک شبه خوب نمی شود. یادتان باشد که بهبود یافتن از افسردگی قاعده است، نه استثناء، به خود اطمینان دهید که بهبودی در راه است و موفق می شوید.

إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ ؛ كسانى كه گفتند: «پروردگار ما الله است‏»، سپس استقامت كردند، نه ترسى براى آنان است و نه اندوهگین مى‏شوند. (در دام افسردگی و اضطراب گرفتار نمی شوند.)