هفت گام تا اظهار وجود
يکي از مهارت‌هاي مهم در زندگي ما و شما مهارت اظهار وجود است. منظور از اين مهارت آن است كه شخص بتواند به سهولت افکار، احساسات و برداشت‌هاي خود را ابراز كند. با داشتن اين مهارت شما مي‌توايند از حقوق خود دفاع کرده و احساسات شخصي خود را بيان كند.
بسياري از ما گمان مي‌کنيم که براي پذيرفته شدن درجمع بايد همواره با آنها همراهي کرده و نظراتشان را تائيد کنيم. حال آنکه اين فکر خطاست. زيرا اگر شما براي مدتي همواره با جمع موافقت کرده و هر آنچه گفتند، هر چند برخلاف ميلتان، بپذيرديد، به تدريج آنها ديگر براي شما ارزشي قايل نشده و از شما جوياي نظر نمي‌شوند. و يا به عبارتي اصلا شما را به حساب نمي‌آورند. زيرا اين نگرش در آنها شکل مي‌گيرد که او از خود استقلال رأيي ندارد و به جاي شما تصميم مي‌گيرند. پس اگر مي‌خواهيد، در گروه دوستانتان داراي احترام بوده و برايتان ارزش قايل شوند، اگر مي‌خواهيد، شما را نيز در تصميم‌گيري‌ها شرکت دهند، اين مهارت را ياد گرفته و به کار بريد.
گام اول: رفتار قاطعانه را تمرين کنيد
اشخاص در روابط خود با ديگران، از روش‌هاي رفتاري گوناگوني چون رفتار انفعالي، رفتار با قاطعيت و رفتار پرخاشگرانه، بهره مي‌گيرند.
بهترين سبك رفتار، رفتار قاطعانه است كه در آن، شخص عقايد و احساسات خود را با رعايت اصل احترام به ديگران و ملاحظه حقوق آنها ابراز کرده و از حق و حقوق خود دفاع مي‌نمايد. روش قاطعانه، مانع از آن مي‌شود كه ديگران از شما سوء استفاده کنند. البته افراد با سبک برخورد قاطعانه همان طوري که براي باورها و احساسات خود ارزش قايلند، شكيبا بوده و به احساسات ديگران نيز بها مي‌دهند.
قاطع بودن، بدين معناست كه بر احساس هراس خود چيره شويد و از حق خود دفاع كنيد؛ ولي حق و حقوق ديگران را نيز ضايع نکنيد. كساني كه قاطعيت ندارند، بيشتر جاها، نمي‌توانند احساسات خود را ابراز كنند؛ زيرا نگرانند كه ديگران در مقام مخالفت حرفي بزنند. آنها كه از طرد شدن مي‌ترسند؛ با انديشه‌هاي ديگران موافقت مي‌كنند و راه محافظه كاري مي‌پيمايند و از ابراز احساسات خود، خودداري مي‌کنند.
روش قاطعانه به‌جاي رفتار انفعالي (در جايي که شخص مي‌ترسد يا خجالت مي¬کشد که افكار و احساسات خود را بيان كند) و رفتار پرخاشگرانه (كه در آن، به احساسات ديگران بهايي داده نمي‌شود) براي به حداقل رساندن احساس خشم و هراس در خصوص روابط، توصيه مي‌شود.
گام دوم: «نه» گفتن را بياموزيد
همواره، از ما خواسته مي‌شود كه به دوستان، افراد خانواده و همكارانمان كمك كنيم تا مسئوليت‌هايشان را انجام دهند. در بيشتر جوامع، يك اصل اخلاقي وجود دارد كه به هنگام نياز بايد به يكديگر كمك كنيم؛ ولي به مرور زمان، حالتي ايجاد شده كه اشخاص، نيازهاي ديگران را بر نياز خود مقدم مي‌دارند و به اشتباه، پاسخ نه را بي‌ادبي قلمداد مي‌کنند و بر اين باورند كه با نه گفتن، ديگران را از خود مي‌رنجانند. آموزش اين مهارت، به اشخاص كمك مي‌كند تا بيآنکه احساس گناه كنند، به ديگران پاسخ «نه» بگويند. اشخاص حق دارند بيآنکه احساس گناه كنند، به ديگران پاسخ منفي بدهند. توجه داشته باشيد كه مسايل ديگران در بسياري از موارد، از مسايل شما مهم¬تر نيستند. قرار نيست كه مسايل عالم را حل و فصل كنيد. اگر خود، كارهايي داريد كه اجازه نمي‌دهد از ديگران كاري را بپذيريد، مؤدبانه از پذيرش پيشنهاد آنها اجتناب کنيد. اجازه ندهيد حرف‌هاي ديگران در شما احساس گناه ايجاد كند.
گام سوم: از جمله‌هاي با فاعل «من» بهره بگيريد
وقتي شخصيت‌هاي مستعد استرس را بررسي مي‌كنيم، مي‌بينيم كه ناتواني در ابراز احساسات نزد اين اشخاص، امري عادي است. مشاوران به اين افراد كمك مي‌كنند تا با گفتن جمله‌اي با فاعل«من»، به احساس آرامش برسند «من از… عصباني هستم…» «برداشت من اين است كه شما اشتباه مي‌كنيد.» اين مهارت‌ها در ضمن، به اشخاص مي‌آموزد كه خود انگيختگي بيش‌تري داشته باشند و احساساتشان را با راحتي بيش‌تري بيان كنند. همچنين به اشخاص امكان ميدهد كه احساسات خود را سركوب نكنند. بهره‌گيري از فاعل «من» در جمله‌ها، اشخاص را تشويق مي‌كند تا صاحب انديشه، احساسات، عقايد، ادراكات و باورهاي خود باشند.
گام چهارم: از تماس چشمي بهره بگيريد
ارتباط‌هاي غير كلامي گاهي از کلام و سخن، باور پذيرترند. تحقيقات نشان داده است که تاثير عناصر غير کلامي در رساندن پيام بيشتر از عناصر کلامي پيام مي‌باشد. ديگران، نداشتن تماس چشمي در زمان ابراز نظر را به حساب نداشتن صداقت مي‌گذارند. برقراري تماس چشمي، بيشتر هنگام ابراز احساسات در برابر ديگران دشوار است كه علت را بايد در ترس از طرد شدن جستجو کرد.
آموزش اظهار وجود، افزايش تماس چشمي هنگام ابراز احساسات، انديشه‌ها و نقطه نظرها را نيز در بر مي‌گيرد. آموختن اين مهارت، با نگاه كردن ۱ تا ۲ ثانيه در چشمان طرف مقابل آغاز مي‌شود و زمان آن به تدريج به ۸ تا ۱۰ ثانيه مي‌رسد. در جريان اين آموزش، از اشخاص خواسته مي‌شود كه نگاهشان را به پايين و يا به بالا نيندازند.
گام پنجم: از زبان تن، قاطعانه بهره بگيريد
لحن استوار و قاطعانه صدا اگر با بدن شُل و افتاده همراه باشد، پيام دوگانه‌اي را به كسي كه با او در ارتباط هستيد، مخابره مي‌كند؛ به‌گونه‌اي كه طرف مقابل، پيام شما را نامطمئن يا غير صميمانه ارزيابي مي‌كند. حالت بدن، يا پيام شما را تقويت و يا از قدرت آن مي‌كاهد. افزون بر تماس چشمي و لحن صدا، حالت ستون فقرات و حالت سر، احساس شما را دربارة پيامي كه مخابره مي‌كنيد نشان مي‌دهند. توصيه مي‌كنيم كه بدني راست و قائم داشته باشيد و وزن بدنتان را به طور يكسان روي دو پاي خود تقسيم کنيد. بهتر است مركز ثقل شما، روي پاهايتان باشد.
گام ششم: مخالفت همراه با آرامش را تمرين كنيد
وقتي نقطه نظرها و حقايق با آرامش بيان مي‌شوند، ديگران مخالفت را سالم ارزيابي کرده و زمينه مشاجره و بگومگو از بين ميرود. در اين فضاي ارتباطي استرس جاي خود را به آرامش و صميميت ميدهد. براي بدست آوردن اين مهارت لازم است که مدتي رفتارهاي خود را کنترل کرده و براي خود پاداش و تنبيه قرار دهيد. اگر اين اقدام را انجام دهيد به تدريج خواهيد توانست با آرامش مخالفت خود را ابراز کنيد. و اين مهارت در ابراز وجود به شما بسيار کمک مي‌کند.
گام هفتم: به جاي واكنش نشان دادن، پاسخ بدهيد
واكنش، نوعي بازتاب است كه طبيعتي غريزي دارد. بسياري از رفتارهاي حيوانات، واکنشي مي‌باشد. اما در خصوص انسانها، اقدام براساس واكنش، مي‌تواند موجب پشيماني شود؛ زيرا اين قبيل اقدامات تأمل و انديشه‌اي در وراي آنها نمي‌باشد. ولي پاسخ، برنامه‌اي حساب شده براي يك موقعيت خاص است. پاسخ دادن به يك موقعيت، به معناي تأمل در واكنش اوليه و آن‌گاه، ارائه يك پاسخ حساب شده و عاقلانه است. البته هر پاسخي، ناگزير، كافي و شايسته نيست؛ اما وقتي اين مهارت را تمرين مي‌كنيد، به شما كمك مي‌كند تا به تدريج پاسخ‌هايتان را بهتر کنيد.
اين هفت گام به شما کمک مي‌کند تا بتوانيد مهارت اظهار وجود را در خود پرورش داده و آن را تقويت کنيد.گام چهارم: از تماس چشمي بهره بگيريد
ارتباط‌هاي غير كلامي گاهي از کلام و سخن، باور پذيرترند. تحقيقات نشان داده است که تاثير عناصر غير کلامي در رساندن پيام بيشتر از عناصر کلامي پيام مي‌باشد. ديگران، نداشتن تماس چشمي در زمان ابراز نظر را به حساب نداشتن صداقت مي‌گذارند. برقراري تماس چشمي، بيشتر هنگام ابراز احساسات در برابر ديگران دشوار است كه علت را بايد در ترس از طرد شدن جستجو کرد.
آموزش اظهار وجود، افزايش تماس چشمي هنگام ابراز احساسات، انديشه‌ها و نقطه نظرها را نيز در بر مي‌گيرد. آموختن اين مهارت، با نگاه كردن ۱ تا ۲ ثانيه در چشمان طرف مقابل آغاز مي‌شود و زمان آن به تدريج به ۸ تا ۱۰ ثانيه مي‌رسد. در جريان اين آموزش، از اشخاص خواسته مي‌شود كه نگاهشان را به پايين و يا به بالا نيندازند.
گام پنجم: از زبان تن، قاطعانه بهره بگيريد
لحن استوار و قاطعانه صدا اگر با بدن شُل و افتاده همراه باشد، پيام دوگانه‌اي را به كسي كه با او در ارتباط هستيد، مخابره مي‌كند؛ به‌گونه‌اي كه طرف مقابل، پيام شما را نامطمئن يا غير صميمانه ارزيابي مي‌كند. حالت بدن، يا پيام شما را تقويت و يا از قدرت آن مي‌كاهد. افزون بر تماس چشمي و لحن صدا، حالت ستون فقرات و حالت سر، احساس شما را دربارة پيامي كه مخابره مي‌كنيد نشان مي‌دهند. توصيه مي‌كنيم كه بدني راست و قائم داشته باشيد و وزن بدنتان را به طور يكسان روي دو پاي خود تقسيم کنيد. بهتر است مركز ثقل شما، روي پاهايتان باشد.
گام ششم: مخالفت همراه با آرامش را تمرين كنيد
وقتي نقطه نظرها و حقايق با آرامش بيان مي‌شوند، ديگران مخالفت را سالم ارزيابي کرده و زمينه مشاجره و بگومگو از بين ميرود. در اين فضاي ارتباطي استرس جاي خود را به آرامش و صميميت ميدهد. براي بدست آوردن اين مهارت لازم است که مدتي رفتارهاي خود را کنترل کرده و براي خود پاداش و تنبيه قرار دهيد. اگر اين اقدام را انجام دهيد به تدريج خواهيد توانست با آرامش مخالفت خود را ابراز کنيد. و اين مهارت در ابراز وجود به شما بسيار کمک مي‌کند.
گام هفتم: به جاي واكنش نشان دادن، پاسخ بدهيد
واكنش، نوعي بازتاب است كه طبيعتي غريزي دارد. بسياري از رفتارهاي حيوانات، واکنشي مي‌باشد. اما در خصوص انسانها، اقدام براساس واكنش، مي‌تواند موجب پشيماني شود؛ زيرا اين قبيل اقدامات تأمل و انديشه‌اي در وراي آنها نمي‌باشد. ولي پاسخ، برنامه‌اي حساب شده براي يك موقعيت خاص است. پاسخ دادن به يك موقعيت، به معناي تأمل در واكنش اوليه و آن‌گاه، ارائه يك پاسخ حساب شده و عاقلانه است. البته هر پاسخي، ناگزير، كافي و شايسته نيست؛ اما وقتي اين مهارت را تمرين مي‌كنيد، به شما كمك مي‌كند تا به تدريج پاسخ‌هايتان را بهتر کنيد.
اين هفت گام به شما کمک مي‌کند تا بتوانيد مهارت اظهار وجود را در خود پرورش داده و آن را تقويت کنيد.مرکز مشاوره و رواندرمانگري ماوا