بسمه تعالی
راهکارهای تحصیل نشاط[۱]
مباحث مقدماتی (۴)
نشاط اجتماعی
نشاط اجتماعی از شاخه های مهم نشاط است. بازار با نشاط، مدرسه و دانشگاه با نشاط، اداره و مسجد و محیط های اجتماعی با نشاط، از نشانه های جامعه ای سالم است و همه مردم، بویژه مسئولین شهری، وظیفه دارند با دمیدن روح امید و نشاط در جامعه، افسردگی و نا امیدی، را از بین ببرند تا مردم از زندگی در چنین جامعه ای احساس خوشبختی کنند.
معاشرت های نشاط انگیز و تلاش برای حل مشکلات و گرفتاری های مردم و غم زدایی از افراد جامعه، وظیفه ای ایمانی و از سفارش های مهم اهل بیت علیهم السلام است.
امام صادق علیه السلام ادخال سرور در دل مؤمن را کاری آسان می دانند که سرچشمه همه نیکی ها و خوبی هاست:
«مَا عَلَی أحَدِکُم أن یَنَالَ الخَیرَ کُلَّهُ بِالیَسِیرِ؟ قَالَ الرَّاوِی: قُلتُ: بِمَا ذَا جُعِلتُ فِدَاکَ؟ قَالَ یَسُرُّنَا بِإدخَالِ السُّرُورِ عَلَی المُؤمِنِینَ مِن شِیعَتِنَا؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: چه می شود اگر هر یک از شما با کاری اندک، به همه خوبی ها دست یابد؟ راوی می گوید: عرض کردم: فدایت شوم، با چه کاری؟ فرمود: با شاد کردن شیعیان مؤمن ما، ما را شاد کند.[۲]»
در روایات اهل بیت علیهم السلام برای نشاط بخشی و شادمان سازی افراد، ارزش بسیاری بیان شده است، به عنوان نمونه:
«عَنِ الصَّادِقِ عَلَیهِ السَّلامِ: مَن سَرَّ مُؤمِناً فَقَد سَرَّنِی وَ مَن سَرَّنِی فَقَد سَرَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ مَن سَرَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَقَد سَرَّ اللهَ وَ مَن سَرَّ اللهَ أدخَلَهُ الجَنَّةَ؛ هر کس مؤمنی را شاد کند، همانا مرا شاد کرده و هر کس مرا شاد کند، همانا پیامبر صلی الله علیه و آله را شاد نموده و هر کس پیامبر صلی الله علیه و آله شاد کند، همانا خدا را شاد کرده است و هر کس خدا را شاد کند، خدا او را داخل بهشت می کند.[۳]»
مؤلفه های ایجاد نشاط و شادی در جامعه عبارت اند از:
- رعایت نظم اجتماعی
- رعایت بهداشت و نظافت محیط
- وجود فضای سبز و هوای پاک کافی
- نیکوکاری و احسان جمعی
- حاکمیت اخلاق و ادب در معاشرت های اجتماعی
- حاکمیت عدالت و احترام به حقوق شهروندی
- عفو و گذشت از خطای یکدیگر
- امانتداری و اعتماد فراگیر میان ملت با دولت و ملت با یکدیگر
نشاط در عبادت
در نگاه و توصیه های دینی همچنانکه بر نشاط فردی و خانوادگی و اجتماعی تأکید شده است، بر لزوم نشاط در عبادت و ارتباط با خداوند نیز تأکید شده است.
از منظری عبادت به سه نوع تقسیم می شود:
اول: عبادت بدنی، مانند نماز و روزه
دوم: عبادت مالی، مانند خمس و زکات
سوم: عبادت بدنی و مالی، مانند حج و جهاد
یکی از آسیب های عمده در عبادت بدنی، کسالت و نداشتن نشاط است؛ و یکی از آسیب های اصلی در عبادات مالی، بخل و اکراه است.
قرآن در وصف منافقین می فرماید:
«وَ لَا یَأتُونَ الصَّلاةَ إلَّا وَ هُم کُسَالَی وَ لَا یُنفِقُونَ إلَّا وَ هُم کَارِهُونَ؛ و نماز را به جا نمی آورند، جز با کسالت و انفاق نمی کنند، مگر با کراهت.[۴]»
اما اگر کسی در عبادت دچار کسالت شود، چگونه باید آن را درمان کند؟
آیت الله ملکی تبریزی رحمة الله علیه در کتاب شریف المراقبات می فرمایند:
«اگر عامل و عابد دچار کسالت در بعضی اوقات شد و نشاط در عبادات را از دست داد، باید از حال خود جستجو کند؛ اگر دریافت از حال خود هنگامی که مشغول به عبادت می شود و اگرچه در ابتدا با سختی و کراهت حال برای او حاصل می شود، باید مشغول عبادت شود و نباید ترک عبادت کند تا اینکه رفع خباثت و کسالت از خود کند، چرا که اگر انسان به مجرد عارض شدن کسالت ترک عمل و عبادت نماید، همانا منجر به ترک کلی عبادات می شود…، و لکن تفکر و تأمل شود؛ پس اگر می بیند به واسطه ترک یک عمل شوق عبادت در آینده در او زیاد می شود، پس آن را ترک کند و اگر می بیند ترک این عمل موجب ترک دیگری می شود، پس آن را ترک نکند، چرا که در بسیاری از اوقات، سالک و عابد داخل عبادت می شود، در حالی که شوق عبادت ندارد؛ ولی در حین عمل کسب حال و نشاط کرده و نشاطی و حالی که فوق آرزو و تصور او بوده است، برای او حاصل می شود و گاهی ممکن است فرد، خطا در ترجیح عمل بر ترک عمل نموده و ترک را برگزیده، چرا که کسالت و تنبلی برای نفس شیرین تر از عسل بوده و همین، گاهی علت گول خوردن و کوری از تشخیص حق است.[۵]»
راهکار های تحصیل نشاط در عبادت
- فهم عظمت الهی و مالک الملک بودن خدا
- مطالعه حالات اولیای خدا به هنگام عبادت
- تدبّر در اسرار و حکمت های عبادات
- استفاده از خلوت سحر
- تلاش برای خلوص در نیت و توجه در عبادات
- گزینش مکان مناسب برای عبادت
- امید کامل به رحمت و پاداش الهی
- یقین به بینایی و شنوایی خداوند متعال (چنانچه قرآن می فرماید: «ألَم یَعلَم بِأنَّ اللهَ یَرَی؛ مگر انسان ندانسته که خدا می بیند؟» و در نماز می گوییم: «سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَهُ؛ خدا می شنود حمد کسی که او را می ستاید.»)
- مراقبت از افکار و اعمال خویش در طول روز
- مراقبت از دل در برابر عشق ها و لذّت های مجازی و مادّی
[۱] برگرفته از کتاب «احساس خوب» به قلم حجة الاسلام و المسلمین نیلی پور.
[۲] بحار الانوار، ج ۱، ص ۳۱۲.
[۳] بحار الانوار، ج ۷۱، ص ۴۱۳.
[۴] توبه، ۵۴.
[۵] المراقبات، ص ۱۳۲.