یکی از موثر ترین روشهای تربیتی روش الگویی است در این روش بجای اینکه همه چیز را به طور مستقیم و از طریق امر و نهر و گفتار به فرزندان خود بیاموزیم با رفتار خود به طور غیر مستقیم به تربیت و آموزش فرزندان می پردازیم.
کونوا دعاه الناس باعمالکم و لا تکونوا دعاه بالسنتکم مردم را با رفتار خود ارشاد و تربیت کنید نه با زبانهای خود
والدین برای تربیت فرزندان خود باید با اعمال و رفتارشان جو خانه را چنان کنند که زندگی در آن فضای تربیتی خودبخود به تربیت فرزدان کمک کند والدین باید سعی کنند الگوهای رفتاری زنده و مناسبی برای فرزندان خود باشند.
در سنین نوجوانی بخصوص بی خبری و اعتمادی که در دوران کودکی نسبت به بزرگترها دارند وجود ندارد و نوجوان رفتار و کردار والدین و مربیان خود را زیر ذره بین نقادی و کنجکاوی قرار می دهند و حتی شاید در این زمینه زیاده روی نیز بکنند و اگر تضادی میان رفتار گفتار آنها مشاهده کنند نسبت به توصیه هایشان بی اعتماد می شوند اگر نوجوانی نتواند به والدین خود اعتماد کند به طور طبیعی از حوزه اثر پذیری و تربیت انها خارج می شود.
بیشترین مشکلات موجود در تربیت کودکان و نوجوانان معمولا در وهله نخست از محیط خانه سرچشمه می گیرد. |
اگر کودک از همان ابتدا در محیط خانه دروغ بدگویی بی ادبی خشونت تجاوز به حقوق دیگران و … را مشاهده کند بذر این عیبهای روحی و اخلاقی در ضمیر پاک او پاشیده می شود چگونه می توان تصور کرد که کودک یا نوجوان شاهد بد رفتاری پدر با مادر یا بالعکس باشد اما فردی وظیفه شناس و خوش رفتار بار آید؟
فرزندان مانند درختانی هستند که در آب و خاک خانه رشد می کنند و معمولا متناسب با همان آب و خاک میوه می دهند. |
بر سیره عملی سید هاشم حداد رحمت الله علیه که جرعه نوش عشق سیدالشهدا علیه السلام بود نقل شده است : معتقد بود که نباید به چشم کودکی به بچه ها نگاه کرد و می گفت آنها در حقیقت بزرگند و باید به انها احترام گذاشت او خطاهای کودکان را با تنبیه پاسخ نمی داد و تندی در او راه نداشت. فرزندانش هیچ اجباری برای انجام اعمال عبادی نداشتند و آن قدر اعمال عبادی پدر زیبا بود که خود به خود جذب آن می شدند.
از اینجا می توان دریافت که والدینی که واقعا قصد تربیت فرزندان خود را دارند باید تربیت را از خود آغاز کنند اگر ما عیب های اخلاقی و ایرادهای شخصیتی خود را با جدیت اصلاح نکنیم آنها را به نسل بعد از خود انتقال می دهیم و کار آنها را دشوار تر خواهیم ساخت و بدون تردید از این بابت در پیشگاه خداوند نیز مسئول خواهیم بود.
پدر و مادر دلسوز به منظور تربیت صحیح فرزندان خود باید کنترل اعمال حالات و عواطف خود را جدی بگیرند و خویشتن را ازاد بی تعهد و بی مسئولیت احساس نکنند . اگر لازم باشد که آنها در اینراه محرومیت را بپذیرند باید چنین کنند مثلا از خوردن غذاهایی که اثر نامطلوب بر روح و جسم کودکان دارد جلوگیری کنند از رفتن به بعضی مکانها و مجالس که اثرات مخرب بر فرزندان دارد بپرهیزند از خرید وسایلی که استفاده از آنها و همراه داشتند آنها امکان فراهم کردن بعضی از مفاسد اخلاقی را در پی دارد خودداری کنند جلو خشم خود را بگیرند در ارتباط باخانواده خود با گذشت و سازش رفتار کنند مقید به آداب اسلامی و تقیدات شرعی باشند.
متاسفانه عده زیادی از پدران و مادران این مسئولیت را در خود احساس نمی کنند و کمترین توجهی به آن ندارند. به این تربیت بسیار می افتد که در حضور فرزندان خود مشاجره می کنند و گاه ممکن است کار به دعوا و گفتارهای زشت و کتک کاری در حضور فرزندان کشیده شود.
آنها به این وسیله فرزندان حساس و کم طاقت خود را مضطرب می سازند و درس ناسازگاری و خشونت و فهاشی و کتک کاری را در عمل به انها می آموزند.
رواج بد دهنی وفحاشی در بعضی کودکان و نوجوانان پیش از همه ناشی از محیط خانواده است. در بعضی خانواده ها حریم پدر و مادر حرمت پدر بزرگ و مادر بزرگ و فامیل های نزدیک محفوظ نیست و گستاخی را فزندان در عمل از والدین خود فرا می گیرند.
روش الگویی بهترین موثرترین و طبیعی ترین وسیله برای انتقال ارزش های اخلاقی و فرهنگی در خانواده است. |
نکته ایی که حایز اهمیت است اینکه اشکالاتی که معمولا در روشهای مستقیم تربیتی پیش می آید در روش الگویی بوجد نمی آید از قبیل ایجاد حساسیت منفی و مقاومت و سرزنش و …
علاوه بر این وقتی فرزندان ارزش های انسانی و اخلاقی را بطور مجسم در رفتار و زندگی والدین خود میبینند با عظمت و زیبایی و جاذبه این ارزش ها در عمل اشنا می شوند و این خود بهترین انگیزه را در آنها برای کسب این ارزش ها بوجود می آورد بویژه اینکه نوجوان بطور فطری میل و کشش به سوی ارزش های انسانی و اخلاقی دارد در صوریتکه شرای فراهم باشد براحتی این ارزش ها در دون او شکوفا می شوند
امام صادق علیه السلام به یکی از یاران خود که برای تبلیغ دین به بصره اعزاه شده بود اظهار داشت خیلی موفق نبودم فرمودند:
با سراغ نوجوانان و جوانان می رفتی برای اینکه آها به سرعت به خوبی ها و خیرها متمایل پیدا می کنند و آنرا می پذیرند. کافیی ج ۸ ص ۹۱ ج ۹۳